Author :
Abstract
İmam-ı Azam Ebû Hanife, İslâm düşüncesinin yetiştirdiği en önemli âlimlerden biridir. Güçlü bir zekâya, aklî çıkarım ve sezgiye, yaratıcı ve yenilikçi bir karaktere sahiptir. Kelâm ve fıkıh alanlarında otorite olan Ebû Hanife, Kur’an ve Sünnet odaklı düşünce sistemi ile içinde bulunduğu toplumun dertlerine çözüm üretmeye çalışmıştır. İlim meclisinde farklı bakış açılarına saygı duymuş ve kendi düşüncelerini tek doğru olarak dayatmamıştır. Bilgiyi amel etmeye yarayan bir araç olarak görmüş ve bilgisiz yapılan ibadetleri anlamsız bulmuştur. Bütün ihtişamıyla kendisine sunulan dünyaya iltifat etmemiştir. İlim ve dinden kazandığı itibarı dünyalık elde etmek için kullanmamış ve kullananları da uyarmıştır. Sosyal hayatın içinde biri olarak insanların karakterini iyi bildiği için kime nasıl muamele etmesi gerektiğinin bilincinde hareket etmiştir. Devleti yönetenlerin adaletten ayrılmadıkları sürece saygıyı hak ettiğini vurgulamıştır. Taassuptan uzak zihniyet yapısıyla hakikatin ortaya çıkması için gayret etmiş, doğru bildiğini söylemekten çekinmemiştir. İnsan onuruna büyük değer vermiş, yardım yaptığı öğrencilerini incitmemeye özen göstermiştir. Aşırılıklardan uzak ve yaşanabilir bir dindarlığı gaye edinmiştir. Dolayısıyla zühd, verâ, takvâ, sıdk, ihlas, güven, cömertlik, mazluma yardım etmek gibi güzel ahlâk ve erdemleri şahsında toplamıştır.
Keywords
Abstract
Imam Azam Abu Hanifa is one of the most important scholars of Islamic thought. He has a creative and innovative character based on a strong intelligence, mental inference and intuition. Abu Hanifa, considered an authority in the fields of Islamic Theology and Islamic law, tried to find solutions to the society problems with the Qur'an and Sunnah oriented thought system. He respected different perspectives in scientific matters and did not impose his principles as the only truth. He considered knowledge as a requirement for practices and deed. According to him, worshipping cannot be fully and properly appreciated without a proper knowledge. He did not value the world presented to him with all its glory. He had no intent to derive benefit from the reputation he gained from his religious studies. Moreover, he warned people who do otherwise. Since he was living within the society, he knew the character of people well so that he could communicate with any type of people easily. With his tolerant mindset, he tried to reveal the real truth and he never hesitated to express his own ideas. He gave great importance to the human dignity. He was very careful not to hurt the pride of students that he supported financially. He adopted a livable religiosity far from extremism. He was a beautiful example with his moral and virtues such as asceticism, devout, piety, righteousness, sincerity, trust, generosity, helping people who is suffering.
Keywords
- Attâr, Ferideddin, Tezkiretü’l-Evliyâ, hazırlayan: Süleyman Uludağ, Erdem yayınları, 2. Baskı İstanbul 1991.
- Bağdadî, Hatîb, el-Fakîh ve’l-Mütefakkih, tahkik: Adil Yusuf el-Ğarazî, Riyad 1996.
- ………., Hatîb, Târihu Bağdad, (Târihu Medîneti’s-Selâm), tahkik: Beşâr Avvâd Ma’rûf, Dâru’l- Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 2001.
- Belâzürî, Fütûhu’l-Büldân, tahkik: Abdullah Enis et-Tabba’, Müessesetü’l-Maârif, Beyrut 1987.
- Buhârî, Sahîh, İstanbul 1992.
- Cevherî, es-Sıhâh, Kahire 1982.
- Dehlevî, Şah Veliyyullah, Huccetullahi’l-Bâliğa, çeviren: Mehmet Erdoğan, İz Yayıncılık, İstanbul 1994.
- Dîneverî, İbn Kuteybe, Uyûnu’l-Ahbâr, Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, Kahire 1996.
- Ebû Hanîfe, İmam-ı Azam’ın Beş Eseri, çeviren: Mustafa Öz, İstanbul 1992.
- Ebû Zehrâ, Muhammed, Ebû Hanîfe, çeviren: Osman Keskioğlu, Üçdal Neşriyat, 3. Baskı, İstan- bul 1970.
- Ferâhidî, Halil b. Ahmed, Kitâbu’l-Ayn, tahkik: Mehdî el-Mahzûmî-İbrahim es-Sâmerrâî, 3. Baskı Tahran 1432h; Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1988.
- Gazzâlî, İhyâu Ulûmiddîn, Mısır 1957.
- Hökelekli, Hayati, “İmam-ı A’zam Ebû Hanîfe’nin Kişilik Yapısı”, İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi, Kurav Yayınları, Bursa 2005, c. I, s. 103-117.
- Isfahânî, Ebû Nuaym, Hılyetü’l-Evliyâ, Dâru’l-Kütüb’il- Ilmiyye, Beyrut 1988.
- İbn Abdilber, Câmiu Beyâni’l-Ilmi ve Fadlihi, tahkik: Ebi’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Dâru İbni’l-Cevzî, Riyad 1994.
- ………., el-İntikâ fi’l-Fedâili’l-Eimmeti’s-Selâseti’l-Fukahâ, hazırlayan: Abdulfettah Ebû Ğudde, Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, Halep 1997.
- İbn Adî, Yahya, Tehzîbü’l-Ahlâk, çeviren: Harun Kuşlu, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkan- lığı Yayınları, İstanbul 2013.
- İbn Hallikân, Vefayâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z-Zaman, tahkik: İhsan Abbas, Dâru Sader, Beyrut 1968.
- İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye, tahkik: Mustafa es-Sekâ-İbrahim el-Ebyârî-Abdülhafiz Çelebi, 2. Baskı Kahire 1955.
- İbn Sa’d, Tabakâtü’l-Kebîr, tahkik: Ali Muhammed Ömer, Mektebetü’l-Hancî, Kahire 2001.
- Kerderi, Muhammed b. Muhammed, İmâm-ı A’zam Ebû Hanîfe Menkıbeleri, çeviren: Mustafa S. Kaçalin, Misvak Neşriyat, İstanbul 2010.
- Mekkî, Muvaffak b. Ahmed, Menakıbu Ebî Hanîfe, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1981.
- Müslim, Sahih, İstanbul 1992.
- Salihî, Muhammed b. Yusuf ed-Dımaşkî, Ukûdu’l-Cumân fî Menâkıbı’l-İmami’l-A’zam Ebî Hanîfe- ti’n-Nu’mân, tahkik: Ebu’l-Vefâ el-Afgânî, Haydarabad 1974.
- Saymerî, Ebû Abdullah Hüseyin b. Ali, Ahbâru Ebî Hanîfe ve Ashâbihî, Beyrut 1985.
- Serrâc, Ebû Nasr, el-Luma’ fi Ilmi’t-Tasavvuf, neşr: Abdülhalim Mahmud, Kahire 1960.
- Temîmî, Takiyyüddin bin Abdülkâdir, et-Tabakâtü’s-Seniyye fi Terâcimi’l-Hanefiyye, tahkik: Abdül- fettâh Muhammed el-Hulv, Kahire 1970.
- Tirmizî, Sünen, İstanbul 1992.
- Uzunpostalcı, Mustafa, “Ebû Hanîfe”, DİA, c. X, s. 131-138, İstanbul 1994.
- ………, Siyerü ‘Alâmi’n-Nübelâ, tahkik. Hüseyin el-Esed, işraf: Şuayb el-Arnavut, Müessesetü’r- Risâle, Beyrut 1996
- Zorlu, Cem, Âlim ve Muhalif, İmam-ı Azam Ebu Hanîfe’nin Siyasî Otorite Karşısındaki Tutumu, İz Yayıncılık, 2. Baskı İstanbul 2013.