Author :
Abstract
Ebu’l-Feth ‘Abdülkerîm eş-Şehristânî (öl.469-548/1076-1153), İslâm ilim ve kültür tarihinde görüş ve düşünceleriyle önemli bir yer işgal eden düşünürdür. Kelâm, Mezhepler ve Dinler Tarihi başta olmak üzere Tefsir ve Fıkıh alanlarında önemli eserleri bulunan eş-Şehristânî, itikat geleneğinde İmam Ebu’l-Hasan el-Eş‘arî’ye ve bu çizgiyi devam ettiren mezhebî doktrine bağlı kalmıştır. Özellikle de Kelam’la ilgili en önemli eseri olan ve günümüze ulaşan “Nihâyetü’l-Ekdâm fî İlmi’l-Kelâm” adlı eserindeki görüş ve değerlendirmeleriyle, genel anlamda Sünnî anlayışa paralel kalmıştır. Ebu’l-Feth ‘Abdülkerîm eş-Şehristânî’yi, Sünnî anlayışa yaklaştıran başlıca görüşlerinden birisi de hiç kuşkusuz “irade” konusuna olan bakış açısıdır. Bu çalışmada eş-Şehristânî’nin, “irade” konusuna yaklaşımları ile değerlendirmeleri ele alınacaktır.
Keywords
Abstract
Abu al-Fath Abd al-Kerim as-Shahrastani (d.469-548/1076-1153) on Islam science and culture occupy an important place is the thinker with opinions and thoughts. Kalam (Theology), History of İslamic Sects and Religions or Tafsir (Interpretation) and Jurisprudence especially important works in the field of colocated Shahrastani belief in the tradition of Imam Abu al-Hasan al-Eş‘ari and this line has remained committed to perpetuating sectarian doctrine. The most important work especially in Kalam (Theology) and extant “Nihâye al-Akdam fi Ilm alKalam” in his work with the opinions and evaluations in general parallel to the Sunni understanding of what was said. Abu al-Fath Abd al-Kerim as-Shahrastani the Sunni understanding closer to the main opinion one of the undoubtedly “human and his acts” topic which is the perspective, he, in this respect the basic approach that uses concepts and have offered the reasoning as too was noted.
Keywords
- Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasan el-Kâdî, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, tah.: ‘Abdülkerîm ‘Osmân, Mekte- betü’l-Vehbe, Kahire, 1408/1988.
- Abdülhâmid, İrfan, İslâm’da İtikâdî Mezhepler ve Akâid Esasları, trc.: M. Saim Yeprem, Mari- fet Yay., İstanbul, 1994.
- Atademir, Hamdi Ragıp, Aristo’nun Mantık ve İlim Anlayışı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1974.
- --------------; Mezhepler Arasındaki Farklar (el-Fark beyne’l-Fırak), çev.: Ethem Ruhi Fığlalı, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1991.
- Bolay, Süleyman Hayri, Aristo Metafiziği ile Gazzâlî Metafiziğinin Karşılaştırılması, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yay., Mili Eğitim Basımevi, İstanbul, 1986.
- Cârullâh, Zühdî, el-Mu‘tezîle, Kahire, 1366/1947.
- el-Cüveynî, İmâm Ebu’l-Me‘âlî el-Haremeyn, İnanç Esasları Kılavuzu (Kitâbu’l-İrşâd), trc.: Adnan Bülent Baloğlu-Sabri Yılmaz-Mehmet İlhan-Faruk Sancar, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 2012. -------------; el-‘Akîdetü’n-Nizâmiyye fi’l-Erkâni’l-İslâmiyye, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., trs.
- Dağ, Mehmet, İmâm el-Haremeyn el-Cüveynî’nin Âlem ve Allah Görüşü, (Basılmamış Doçentlik Tezi), Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi, Ankara, 1976.
- Doğan, Hüseyin, “Ebu’l-Hasan el-Eş‘arî ve Kelâmdaki Yöntemi Üzerine (I)”, Kelam Araş- tırmaları Dergisi (Kader), C. XI, S. I, Bahar Dönemi/2013.
- el-Eş‘arî, İmâm Ebî Hasan ‘Ali b. İsmâil, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfi’l-Musallîn, tah.: Hellmut Ritter, c. I, Wiesbaden, 1980.
- -----------; er-Risâle ilâ Ehli’s-Sağar, tah.: ‘Abdullâh Şâkir Muhammed el-Cüneydî, Mekte- betü’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, 1422/2002.
- Ebû Zeyd, Nasr Hâmid Ebû Zeyd, el-İtticâhu’l-‘Aklî fi’t-Tefsîr –Dirâse fî Kadiyyeti’l- Mecâz fi’l-Kur’ân ‘inde’l-Mu‘tezîle, Beyrut, 1993.
- Fedrân, Muhammed Fethullâh, el-Milel ve’n-Nihalin Mukaddimesi, c. I, Mısır 1947.
- Gölcük, Şerafeddin, Kelam Tarihi, Esra Yay., Konya, 1992.
- ----------; Bâkıllânî ve İnsanın Fiilleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1997.
- Işık, Kemal, Mu‘tezîle’nin Doğuşu ve Kelâmî Görüşleri, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yay., Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1967.
- Karadaş, Cağfer, Bâkıllânî’ye Göre Allah ve Âlem Tasavvuru, Arasta Yay., Bursa, 2003.
- -----------; Gazzâlî, İnsan Yay., İstanbul, 2004.
- el-Kazvînî, Zekeriya b. Muhammed b. Mahmûd, Âsâru’l-Bilâd ve’l-Ahbâru’l-‘İbâd, Bey- rut, 1969.
- Kehhâle, ‘Ömer Rızâ, Mu‘cemu’l-Müellifîn -Terâcimu’l-Musannifi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye-, c. VII, Beyrut, 1376/1957.
- Kuzgun, Şaban, “eş-Şehristânî’nin Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve ‘el-Mile’l-ve’n-Nihal’ İsimli Eserinin Dinler Tarihi İle İlgili Önemli Bölümlerinin Tercümesi”, Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S.II, Kayseri, 1985.
- el-Kütübî, Muhammed b. Şâkir, Fevâtü’l-Vefeyât, tah.: İhsân ‘Abbâs, Dâru’s-Sadr, c. V, Beyrut, 1973.
- en-Nesefî, Ebu’l-Mu‘în Meymûn b. Muhammed, Tabsıratü’l-Edille fî Usûli’d-Dîn, nşr.: Hüseyin Atay, c. I, Ankara, 1993.
- en-Neşşâr, Ali Sami, İslâm’da Felsefî Düşüncenin Doğuşu (Neş’etü’l-Fikri’l-Felsefî fi’l- İslâm), çev.: Osman Tunç, İnsan Yay., c. II, İstanbul 1999.
- Öztürk, Mustafa, “Mefâtîhu’l-Esrâr Adlı Kur’ân Tefsiri Bağlamında Ebu’l-Feth eş- Şehristânî’nin Mezhebî Kimliği Üzerine Bir İnceleme”, Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C. XII, S.I, Adana, Ocak-Haziran 2012.
- es-Sâbûnî, Nûreddîn, Mâtürîdiyye Akâidi, trc.: Bekir Topaloğlu, Diyânet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara, 1998.
- es-Suyutî, Celâlüddîn, Buğyetu’l-Vu‘ât fî Tabakâti’l-Luğaviyyîn ve’n-Nühât, tah.: Mu- hammed Ebu’l-Fazl İbrahim, c. IV, Beyrut, 1384/1964.
- -----------------; Kitâb el-Milel ve’n-Nihal, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut, 1414/1993.
- et-Taftâzânî, Sa‘duddin Mes‘ûd b. ‘Ömer, Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi (Şerhu’l-‘Akâid), haz.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul, 1991.
- et-Tancî, Muhammed, “Şehristânî”, İslâm Ansiklopedisi, C. X, İstanbul, 1970.
- Turhan, Kasım, Bir Ahlâk Problemi Olarak Kelâm ve Felsefe Açısından İnsan Fiilleri, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yay., İstanbul, 1996.
- Watt, W. Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev.: Ethem Ruhi Fığlalı, Birleşik Yay., İstanbul, 1998.
- ez-Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. ‘Ahmed, Siyerü A‘lâmü’n-Nübelâ, nşr.: Şu‘ayb el- Arnaût-M. Nuaym el-Irkasûsî, Dâru’s-Sadr, C. XX, Beyrut, 1985.
- ez-Zûtâ, Ebû Hanîfe Nu‘mân b. Sâbit, İmâm-ı A‘zâmın Beş Eseri, trc.: Mustafa Öz, Mar- mara Üniversitesi İlâhiyat Vakfı Yay., İstanbul, 1992.
