Author :
Abstract
Sezgi (hads), İbn Sînâ’nın bilgi felsefesinin merkezî kavramlarından biridir. Kavramın önemi, aklî bilgiye ulaşmak konusundaki işlevine dayanmaktadır. Sezgi, fikir mukabili bir akletme yolu; akleden öznenin mizacı ve ahlaki arınmışlığına bağlı olarak derecesi belirlenen bir meleke; aklî bir ittisal, ilâhî bir feyzdir. Sezgisel bilginin kesinliği, ilkesi olan sezgi yetisinin gücünden kaynaklanır. Filozofun önermeler tasnifinde “sezgiseller”, “kabul edilmesi zorunlu olan kesin bilgiler” içinde yer alır.
Keywords
Abstract
Intuition (hads) is one of the central concepts of Avicenna’s theory of epistemology. The importance of the concept is based on its function in the process of acquiring the intellectual knowledge. In this context, the intuition concept has been defined as (i) a way of acquiring knowledge which is counterpart of thinking, (ii) a faculty whose degree is determined by the humor and moral purity of one who intellects, (iv) an intellective conjunction and divine emanation. The certainty of the intuitional knowledge is derived from the power of intuitive faculty as its basis. The “intuitions” are included in frame of “the most definite knowledge that must be accepted” in Avicenna’s classification of propositions.
Keywords
- Ahmet Cevizci, Felsefe Sözlüğü, Ekin Yayınları, 2. Basım, Ankara 1997.
- Ali Durusoy, İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fa- kültesi Yayınları, İstanbul 1993.
- _____, “İbn Sînâ’nın Klasik Mantığa Katkıları”, İslam Felsefesinin Sorunları içinde, Elis Yayınla- rı, Ankara 2003, ss. 181-193.
- _____, Örnek Metinlerle Mantığa Giriş, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2010.
- Aristoteles, İkinci Analitikler, (çev. H. Ragıb Atademir), MEB Yayınları, İstanbul 1996.
- _____, Metafizik, ( çev. Ahmet Arslan), Sosyal Yayınları, 4. Baskı, İstanbul 2010.
- _____, Nikomakhos’a Etik, (çev. Zeki Özcan), Sentez Yayınları, Ankara 2014.
- Dimitri Gutas, Avicenna and Aristotelian Tradition, Intorduction to Reading Avicenna’s Philo- sophical Works, (Islamic Philosophy and Theology IV), Leiden Brill, 1988.
- _____, “İbn Sînâ: Aklî Nefsin Metafiziği”, İbn Sînâ’nın Mirâsı içinde, (çev. M. Cüneyt Kaya), Klasik Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2010, ss. 31-45.
- _____,“İbn Sînâ’ya Göre Kelâmın Mantığı”, İbn Sînâ’nın Mirâsı içinde, (çev. M. Cüneyt Kaya), Klasik Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2010, ss. 215-228.
- _____, “Sezgi ve Düşünme: İbn Sînâ Epistemolojisinin Evrilen Yapısı”, İbn Sînâ’nın Mirâsı için- de, (çev. M. Cüneyt Kaya), Klasik Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2010, ss. 113-147.
- Enver Uysal, Hudûd Risâleleri Çerçevesinde Kindî ve İbn Sînâ Felsefesinin Temel Kavramları, Emin Yayınları, Bursa 2008.
- Fahreddîn er-Râzî, Arifler ve Olağanüstü Hadiselerin Sırları, (çev. Ömer Türker), Hayy Kitap Yayınları, İstanbul 2010)
- Fazlurrahman, Prophecy in Islam, in Ortodoxy and Philosophy, Chicago University Press, Chi- cago 1958.
- _____, “İbn Sînâ”, İslam Düşüncesi Tarihi içinde, (çev. Osman Bilen), C. 2, İnsan Yayınları, İs- tanbul 1996, ss. 99-125.
- Francis E. Peters, Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, (çev. Hakkı Hünler), Paradigma Yayınları, İstanbul 2004.
- Herbert Davidson, AlFârâbî, Avicenna and Averroes On Intellect, Oxford University Press, To- ronto 1992.
- İbn Sînâ, A’lâ Sûresi Tefsiri, (çev. Mesut Okumuş), Kur’an’ın Felsefî Okunuşu içinde, Araştırma Yayınları, Ankara 2003, ss. 236-243.
- _____, Avicenna’s De Anima, Being the Pyschological Part of Kitâb al-Shifâ, (nşr. Fazlurrah- man), Oxford University Press, London 1959.
- _____, Dânişnâme-i Alâî -Hikmet Kitabı-, (çev. Murat Demirkol), Türkiye Yazma Eserler Kuru- mu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2013.
- _____, Fi’l-Hudûd, (nşr. Hasan Âsî), Tis’u resâil fi’l-hikme ve’t-tabi‘îyyât içinde, Dârû’l-kabes, y.y, 1406/1986, ss. 63-82.
- ______, el-İşârât ve’t-tenbîhât (I-IV), (Nasîrüddin et-Tûsî şerhi ile birlikte), (nşr. Süleyman Dün- ya), Dâru’I-ma‘ârif, Kahire 1960. (Türkçe tercümesi: İşaretler ve Tembihler, (çev. Muhittin Macit, Ali Durusoy, Ekrem Demirli), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2011.)
- _____, Kitâbu’n-Necât fi’l-hikmeti’l-mantıkiyye ve’t-tabi‘îyye ve’l-ilâhiyye, (nşr. Muhammed T. Danişpejuh), Tahran 1985.
- _____, Kuşların Öyküsü -Risâletu’t-tayr-, (çev. Derya Örs), İslam Feslefesinde Sembolik Hikâye- ler (1) içinde, İnsan Yayınları, İstanbul 1997.
- _____, Mebhas ‘ani’l-kuvâ’n-nefsâniyye, (nşr. Ahmed Fuad el-Ahvânî), Ahvâlu’n-nefs içinde, Kahire 1952, ss. 145-178.
- _____, el-Mübâhâsât, (nşr. Muhsin Bidarfer), Kum 1413/1992.
- _____, Risâletu’l-adhâviyye fi emri’l-me‘âd, (nşr.-çev. Mahmut Kaya), Felsefe ve Ölüm Ötesi içinde, Klasik Yayınları, İstanbul 2011, ss. 1-46.
- _____, Risâletu ahvâli’n-nefs, (nşr. Ahmed Fuad el-Ahvânî), Ahvâlu’n-nefs içinde, Kahire 1952, ss. 45-144.
- _____, Risâle fi’l-kelâm ale’n-nefsi’n-nâtıka, (nşr. Ahmed Fuad el-Ahvânî), Ahvâlu’n-nefs için- de, Kahire 1952, ss. 194-199.
- _____, Risâle-i Hay ibn Yakzan, (çev. Derya Örs), Ruhun Uyanışı-Hay İbn Yakzan içinde, İnsan Yayınları, İstanbul 2000, ss. 283-338.
- İbrahim Aksu, İbn Sînâ Felsefesinde Mizaç Kavramı ve Nefis ile Olan İlişkisi, (Yayınlanmamış YLT), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2012.
- M. Mustafa Çakmaklıoğlu, İbn Arabî’de Marifetin İfadesi, İnsan Yayınları, İstanbul 2007.
- Necâti Öner, Klasik Mantık, (7. Baskı), Bilim Yayınları, Ankara 1996.
- Ömer Türker, İbn Sînâ Felsefesinde Metafizik Bilginin İmkânı, İsam Yayınları, İstanbul 2010.
- Richard Rorty, “Intuition”, Encyclopedia of Philosophy, (ed. Paul Edwards), C. IV, The Macmil- lan Company, New York 1967, ss. 204-212.
- Seyyid Şerif Cürcâni, Şerhu’l-Mevâkıf, (nşr. Mahmut Ömer Dımyâtî), Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
- Şaban Haklı, “İbn Sînâ Epistemolojisinde Bir Bilgi Kaynağı Olarak Sezgi”, Hitit Üniversitesi İla- hiyat Fakültesi Dergisi, (2007/1), C. 6, S. 11, ss. 35-52.
