Author :
Abstract
Bu çalışmada, el-Harakânî’nin ilmî kişiliği üzerinde durulmuş, onun insan yetiştirme yöntemleri ele alınmış, civanmertlerine yaptığı tavsiyeler değerlendirilmiş ve eğitim anlayışı hakkında bilgi sahibi olunması hedeflenmiştir. Sûfîler, Hz. Peygamber’i her zaman kendilerine örnek ve rehber kabul etmişlerdir. Onlar, müritlerini yetiştirirken tasavvufun temel konularından olan nefis tezkiyesine, kalp tasfiyesine ve ruhun yücelmesine büyük önem vermişler, eserlerinde ve sohbetlerinde sürekli bu konuları işlemişlerdir. Zira onların benimsediği tasavvufî hayatın öznesi, Hz. Muhammed Mustafa’dır. el-Harakânî de talebelerini yetiştirirken Hz. Peygamber’i kendisine örnek almış, onun “Ashâb-ı Suffe” ile yaptığının benzerini yapmış, sürekli eğitim ve öğretimle meşgul olmuştur. el-Harakânî, yaşadığı dönemdeki İslâm âlimlerinden dersler almış ve tasavvufî konularda derinleşmiş tahkik ehli bir sûfîdir. Onun eğitim anlayışında sevgi ve hoşgörünün çok önemli bir yeri vardır. O, din ve mezhep ayrımı gözetmeksizin tüm insanlara tevâzu ve nezâketle yaklaşmış, varlığın gayesini insana hizmet olarak görmüş, bunun da “insanın eğitilmesi” olduğuna dikkat çekmiş ve civanmertlerinden insanlığın hizmetinde olmalarını istemiştir. O, sadece belli ibâdetleri yapmayı yeterli görmemiş, tüm dünyaya İslâm’ı en güzel şekilde tanıtmayı tavsiye etmiştir. Onun düşüncesine göre bir insan yaşam boyu öğrenmeden yana olmalı, öğrendiklerini hayatında uygulamalı ve bunları başkalarına da öğretmelidir.
Keywords
Abstract
Human Training Methods in Mystical Thought (Example of Abu'l-Hasan al-Kharakani) In this article, Abu'l-Hasan al-Kharakani’s scholarly personality has been analyzed, his method of bringing-up human has been handled, his advice for his followers has been evaluated and the target has been to be knowledgeable in his education style. The sufi mystics have accepted the Prophet Mohammed as a guide and an example for themselves. They have paid attention to the self reference, heart refinement, sublime of the soul which are the basic issues of mysticism, while they bring up their followers; they have handled out these issues in both their works and conversations. On the other hand, the subject of their mystic life is the Prophet Mohammed. Abu'l-Hasan al-Kharakani also takes the Prophet Mohammed as an example while bringing up his followers. He adopts the same thing as the Prophet Mohammed does within his Ashâb-ı Suffe. He is busy with the education and training. al-Kharakani is educated by the Islam scholars in his period and he is a Sufi who becomes sophisticated in the mystic issues. For him, compassion and tolerance are important in his education style. He approaches the people within respect and compassion without regarding difference in religion and sect, he accepts the aim of ontological being as a service for the humankind, he calls this matter as “the educated human” and he wants his followers to participate in the service for humankind. He does not see the certain worship enough; he suggests that Islam should be announced in a good way. For al-Kharakani, a human being should be in favor of learning through his life, he should apply these into the real life and he should teach the others.
Keywords
- Abdulbâkî, Muhammed Fuad, el-Mu’cemü’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerim, Çağrı Yay., İstanbul, 1986.
- Attâr, Ferîdüddîn, Evliya Tezkireleri, Çev.: Süleyman Uludağ, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2007.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, (ö. 256/870), Sahîhu’l-Buhârî, (I-VIII), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Çetin, Osman, “Horasan”, DİA, İstanbul, 1998, XVIII, 238-240.
- Çiftçi, Hasan, “Mevlânâ İle Şems-i Tebrîzî’ye Göre Ebu’l-Hasan-i Harakânî”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, (Mevlânâ Özel Sayısı), Ankara, 2005, Yıl, 6, Sayı: 14, (s. 565-590).
- _________, “İki Ünlü Şafiî’nin İlginç Görüşmesi (Ebû Saîd-i Ebu’l-Hayr-Ebu’l-Hasan-i Harakânî)”, Şarkiyât Araştırmaları Dergisi, 2003, C. 3, Sayı: 9, (s. 7-22).
- _________, Şeyh Ebü’l-Hasan-i Harakânî, (Hayatı, Çevresi, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri) Nûru’l-‘Ulûm ve Münâcât’ı (Çeviri-Açıklama-Metin), Şehit Ebü’l-Hasan Harakânî Derneği Yay., Ankara, 2004.
- _________, “Şeyh Harakânî İle Şeyh Bâyezîd Arasındaki İlginç Manevî İlişki”, Şarkiyât Araştır- maları Dergisi, 2003, C. 3, Sayı: 11, (s. 22-40).
- Durmuş, Mitat, “Bir Bilge Durağı, Edep Abidesi: Ebu’l-Hasan Harakânî’nin Edebî Şahsiyeti”, Ebu’l-Hasan Harakânî, Harakanî Vakfı Yay., Kayhan Matbaacılık, Ankara, 2012.
- Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as, (ö. 275/888), Sünenu Ebî Dâvud, (I-V), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Ebu’l-Hasan Harakânî, Seyrü Sülûk Risâlesi, Çev.: Mustafa Çiçekler, (Der.: Sadık Yalsızuçanlar), Sûfî Kitap, İstanbul, 2006.
- _________, Nûru’l-Ulûm ve Münâcât’ı, (Çeviri-Açıklama-Metin), Haz.: Hasan Çiftçi, Şehit Ebü’l- Hasan Harakânî Derneği Yay., Ankara, 2004.
- _________, Nûru’l-Ulûm, Haz.: Şenol Kantarcı, Ankara, 1997.
- Esed, Muhammed, (ö. 1413/1992), Kur’ân Mesajı Meal-Tefsir, Çev.: Cahit Koytak/Ahmet Ertürk, İşaret Yay., İstanbul, 2000.
- Gürer, Dilaver, “Şiblî, Ebû Bekir”, DİA, İstanbul, 2010, XXXIX, 125-126.
- Hamevî, Yâkût b. Abdillah, (ö. 626/1229), Mu’cemu’l-Buldân, (I-II), Beyrut, 1977.
- Hücvîrî, Ali b. Osman Cüllâbî, (ö. 465/1072), Keşfu'l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, Haz.: Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., İstanbul, 1982.
- İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed, (ö. 241/855), Müsned, (I-VI), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, (ö. 275/888), Sünenu İbn Mâce, (I-II), Thk.: Muham- med Fuad Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- İslamoğlu, Mustafa, Hayat Kitabı Kur’an Gerekçeli Meal-Tefsir, Düşün Yay., İstanbul, 2012.
- Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk, et-Taarruf li Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf (Doğuş Dev- rinde Tasavvuf), Haz.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul, 1979.
- Kister, M. J., “et-Tehannüs: Kelime Anlamı Üzerine bir Araştırma”, Çev.: Ali Aksu, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2000, C. 2, Sayı: 4, (s. 215-230).
- Kuşeyrî, Ebû Kâsım Abdülkerim b. Havâzin, (ö. 465/1073), er-Risâle (Tasavvuf İlmine Dair Ku- şeyrî Risâlesi), Haz.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul, 1991.
- Muhâsibî, Ebû Abdillah Hâris b. Esed el-Basrî, (ö. 243/857), er-Riâye li Hukûkillah, Kalb Hayatı, Haz.: Abdülhakim Yüce, Işık Yay., İstanbul, 2013.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyrî, (ö. 261/875), Sahîhu Müslim, (I-III), Thk.: Muhammed Fuad Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Okudan, Rifat, “Ebû Bekir Şiblî: Hayatı ve Tasavvuf Tarihindeki Yeri”, Tasavvuf İlmî ve Aka- demik Dergisi, Yıl, 8 (2007), Sayı: 19, (s. 211-234).
- Okuyan, Mehmet, “Necmeddîn-i Dâye”, DİA, İstanbul, 2006, XXXII, 496-497.
- Öngören, Reşat, “Tasavvuf”, DİA, İstanbul, 2011, XL, 124.
- Özdemir, Şuayip, “Ebu’l-Hasan Harakani’nin Eğitimci Kişiliği”, I. Uluslararası Harakani Sem- pozyumu, Bildiri Özetleri Kitapçığı, 11-13 Ekim, Kars, 2012.
- Schimmel, Annemarie, İslâmın Mistik Boyutları, Çev.: Orhan Kocabıyık, Kabalcı Yayınevi, İs- tanbul, 2001.
- Seyhan, Ahmet Emin, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin İlim Anlayışı”, JASSS, International Journal of Social Science, Fransa, May 2013, Volume 6 Issue 5, (p. 1049-1083).
- _________, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'de Kur'an Kültürünün Yansımaları”, Turkish Studies, In- ternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Ankara Turkey, Volume 8/6 Spring 2013, (p. 641-664).
- _________, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Nefsi Tezkiye Metodu”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Ankara Turkey, Volume 9/2 Winter 2014, (p. 1335-1359).
- _________, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Sünnet Anlayışı”, Hikmet Yurdu, Yıl: 7, C: 7, Sayı: 13, Ocak-Haziran 2014/1, (s. 101-126).
- _________, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Sünnete Bağlılığı ve Hadis Anlayışı”, JASSS, Internati- onal Journal of Social Science, Fransa, October 2013, Volume 6 Issue 8, (p. 551-588).
- _________, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Tasavvuf ve Şehitlik Anlayışı”, KAÜİFD, Kars 2014, Sayı: 1, (s. 135-168).
- _________, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Tefekkür Anlayışı”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Ankara, Turkey, Volume 8/8 Summer 2013, (p. 2053-2071).
- Şahinoğlu, M. Nazif, “Ferîdüddin Attâr”, DİA, İstanbul, 1991, IV, 95-98.
- Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, (ö. 279/892), el-Câmiu’s-Sahîh, (I-IV), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- Topaloğlu, Nuri, Selçuklu Devri Muhaddisleri, DİB Yay., Ankara, 1988.
- Uludağ, Süleyman, “Bâtın İlmi”, DİA, İstanbul, 1992, V, 188-189.
- _________, “Bâyezîd-i Bistâmî”, DİA, İstanbul, 1992, V, 240.
- _________, “Cüneyd-i Bağdâdî”, DİA, İstanbul, 1993, XIII, 120.
- _________, “Harakânî”, DİA, İstanbul, 1997, XVI, 93.
- Uludağ, Süleyman-Bayburtlugil, Nurettin, “Aynülkudât el-Hemedânî”, DİA, İstanbul, 1991, IV, 280-282.
- Yazıcı, Tahsin-Uludağ, Süleyman, “Herevî Hâce Abdullah”, DİA, İstanbul, 1998, XVII, 222-226.
- Yazıcı, Tahsin, “Ebû Saîd Ebü’l-Hayr”, DİA, İstanbul, 1994, X, 220-222.
- Yılmaz, Hasan Kamil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensâr Neşriyat, İstanbul, 2000.
- Yüceer, İsa, “Alperen ve Manevi Mimar Hasan Harakani’nin Düşünce Dünyası”, I. Uluslararası Harakani Sempozyumu, Bildiri Özetleri Kitapçığı, 11-13 Ekim, Kars, 2012.
