Author :
Abstract
Araplar, Sami milletleri oluşturan kavimlerden birisidir. Arapların anayurdu olan Arabistan yarımadası “Şibhu Cezîreti’l-Arab” veya “Cezîretü’l-Arab” isimleriyle anılır. Türkçemizde ise daha çok “Arabistan” adıyla bilinir. Arabistan, Asya kıtasının güneybatısında yer alır. Yemen, Necid, Tihame ve Hicaz olmak üzere dört ana coğrafi bölgeye ayrılır. Hicaz bölgesi, Yemen’i Şam’a bağlayan ana ticaret yolunun uğrak noktası olmasının yanında, Mekke ve Medine gibi güzide dini ve ticari merkezleri bünyesinde barındırması sebebiyle ayrı bir öneme sahiptir. Arabistan’da İslam öncesinde geçen sürece, “cahiliye dönemi” denilmektedir. Cahiliye dönemi, Allah’a şirk koşmanın sıradanlaştığı, bilgi, düzen, adalet ve huzurun olmadığı bir dönemdir. Çalışmamızda, Güney ve Kuzey Arabistan’ın İslam öncesi siyasi tarihine değinilmekle birlikte, bilhassa Hicaz bölgesi üzerinde odaklanılmıştır. Hicaz’da yer alan Mekke, Medine ve Taif gibi şehirlerin tarihçelerine yer verilmiştir. Ayrıca, bölgenin cahiliye dönemindeki idari ve siyasi yapısı ele alınmıştır.
Keywords
Abstract
Arabs is one of the tribes constituting Semitic nations. Arabian Peninsula which is the homeland of Arabs is called by “Şibhu Cezireti’l-Arab” or “Ceziretu’l-Arab” names. It is mostly known as Arabia in Turkish. Arabia is located in southwest of Asian continent. It is separated into 4 geographical regions named as Yemen, Necid, Tihame and Hejaz. Hejaz region, apart from being a popular point on main trade route connecting Yemen with Damascus is also important as it includes religious and commercial centers such as Meccah and Madinah. The period before Islam in Arabia is called period of ignorance. This is a period when polytheism was prevalent and there were no knowledge, order, justice and peace. In our study, apart from discussing the pre-Islamic period political history of Southern and Northern Arabia, Hejaz region was especially focused on. The histories of cities located in Hejaz such as Meccah, Madinah and Taif were given. Also the administrative, and political structure of the region in the period of ignorance, were discussed.
Keywords
- ABDÜLGANÎ, Muhammed İlyas, Târîh-i Medîne-i Münevvere, www.ziaraat.com, Erişim Tarihi: Haziran 2013.
- ACAR, Cafer, Cahiliye’de ve Risalet Döneminde Savaş Olgusu, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Ü. SBE, Ankara 2007.
- AĞAYEF, Ahmed, “İslamiyet’ten Önce Araplar”, (Sdl. Faruk Çiftçi), Hikmet Yurdu, yıl: 2012, sayı: 10, s. 301-319.
- AKDOĞAN, Mehmet Nur, Mekke’nin Fethi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dicle Ü. SBE, Diyarbakır 2008.
- AKOĞLU, Muharrem, Cahiliye Dönemi Arap Kültürünün Mezheplerin Doğuşuna Etkisi, (Ya- yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Ü. SBE, Kayseri 1995.
- ALGÜL, Hüseyin, İslam Tarihi, I, Gonca Yay., İstanbul 1986.
- _______, “Hz. İbrahim-Hz. Muhammed İlişkisi”, I. Hz. İbrahim Sempozyumu Bildirileri, (17-18 Ekim 1997), ŞURKAV yay., Şanlıurfa 2007, s. 189-201.
- APAK, Âdem, Anahatlarıyla İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü, Ensar Yay., İstanbul 2012.
- ASİLTÜRK, Mustafa, Tâif Şehri ve Sakîf Kabilesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Ü. SBE, Ankara 2005.
- ATAY, Hüseyin, “İslam’dan Önce Arap Yarımadasında Putperestlik ve Yayılışı”, Ankara Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (AÜİFD), yıl: 1957, cilt: 6, sayı:1, s. 80-98.
- AVCI, Casim, “İslâm Öncesi Arabistan ve Araplar’da Dinî, Sosyo-Kültürel Hayat”, İlk Dönem İslam Tarihi, Açık Öğretim F. Yay., Eskişehir 2010, s. 2-51.
- ____, Muhammedü'l-Emin, Hz. Muhammed'in Peygamberlik Öncesi Hayatı, Hayykitap, İstan- bul 2008.
- AY, Mahmut, Kur’an’da Mekke Müşriklerinin Eleştiri ve İthamlarına Yönelik Cevaplar, (Ya- yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Ü. SBE, Ankara 2007.
- AYCAN, İrfan “Sakif Kabilesi ve Taif Şehrine İslam Tarihi Açısından Bir Bakış”, AÜİFD, yıl: 1993, cilt: 34, s. 209-235.
- ____, “Emevî İktidarının Devamında Sakîf Kabîlesinin Rolü”, AÜİFD, yıl: 1997, cilt: XXXVI, s.
- AYUBİ, Nazih, Arap Dünyasında Din ve Siyaset, (trc. Yavuz Alogan), Cep Kitapları Yay., İstan- bul 1993, s. 48.
- AZZAM, Leila – GOUVERNEUR, Aisha, The Life of the Prophet Muhammad, By Islamic Texts Society, Cambridge 1999.
- BARIŞ, Mustafa Necati, “Cahiliye Döneminde Yargı Sistemi”, Fırat Ü. İlahiyat F. Dergisi, yıl: 2012, sayı: 17/1, s. 153-170.
- BELÂZURÎ, Ebu’l-Abbâs Ahmed ibn Yahya ibn Câbir, Futûh’ul-Buldân, Beyrut 1987.
- BERKİ, Ali Himmet-Keskioğlu, Osman, Hatemü’l Enbiyâ Hz. Muhammed ve Hayatı, DİB Yay., Ankara 1988.
- BERR, Abdurrahman Abdülhamid, Tuhfetü'z-Zekiyye fi Fezaili’l-Medineti’l-Münevvere, Man- sura 2000.
- BROCKELMANN, Carl, İslam Milletleri ve Devletleri Tarihi, I, (trc. Neşet Çağatay), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara 1964,
- BUHÂRÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, (ö. 256/870), el-Câmi’u’s-Sahîh, (I-VIII), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- BULUT, Mustafa, Kur’an Öğrenimi, Malatya 2007.
- CEVÂD ALÎ, el-Mufassal fi Târihi’l-Arab Kable’l-İslâm, I-X, II. Baskı, Beyrut 1993.
- CEVİZ, Nurettin, “Cahiliye Döneminde Süvari Şairler”, Ekev Akademi Dergisi, yıl: 2002, sayı: 10, s. 175-203.
- CHEİKHO, Louis, en-Nasrâniyye ve Âdâbuhâ Beyne’l-Arabi’l-Câhiliyye, Beyrut 1989.
- ÇAĞATAY, Neşet, “İslamiyet’in Yayılışı Sırasında Arabistan’a Komşu Memleketlerin Durumu”, AÜİFD, Yıl: 1962, Cilt: 10, s. 33-39.
- ______, “Samiler-Araplar ve Güney Arabistan Devletleri”, AÜİFD, yıl: 1955, cilt: IV, sayı: III-IV, s.44-67.
- ______, İslam’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Ankara Ü. İlahiyat F. Yay., Ankara 1957.
- ÇELİKKOL, Yaşar, “Cahiliye Döneminde Yesrib’in Etnik Yapısı”, Fırat Ü. SBE Dergisi, yıl: 2005, cilt: 15, sayı: 1, s. 319-346.
- DANIŞMAN, Nafiz, “Cahiliye Kelimesinin Mana ve Menşei”, AÜİFD, yıl: 1956, cilt: 5, sayı: 1, s.
- DÂRİMÎ, Abdullah b. Abdirrahman es-Semarkandî, (ö. 255/868), Sünen, (I-II), Çağrı Yay., İstan- bul, 1992.
- DEMİRCAN, Adnan, “Son Peygamberin Geldiği Coğrafya ve Toplum: Hicaz Bölgesi ve Cahiliye Arapları”, Cahiliye Toplumundan Günümüze Hz. Muhammed Sempozyumu Bildirileri, (13-15 Nisan 2007), Konya 2007, s. 39-98.
- EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş’as, (ö. 275/888), Sünen, (I-V), Çağrı Yay., 1992.
- FÂKİHÎ, İmam Ebî Abdillah Muhammed b. İshak ibn Abbas el-Mekkî (H. 279/M.892), Ahbâru Mekke fi Kadîmi’d-Dehri ve Hadîsihi, I-II (thk. Abdülmelik b. Abdillah b. Dehiş), II. Baskı, Beyrut 1994
- GÜNER, Osman, “Resûlüllâh’ın (s.as) Farklı Din Mensuplarıyla Münasebeti: Temel Prensipler”, Uluslararası Peygamber Yolu Sempozyumu Bildirileri, (9-10 Ekim 2010), Işık Akademi Yay., İstanbul 2013, s. 207-230.
- HAMİDULLAH, Muhammed, İslam Peygamberi Hayatı ve Faaliyeti, I-II, (trc. Salih Tuğ), İrfan Yay., İstanbul 2003.
- ______, İslam Tarihine Giriş, trc. Ruhi Özcan, Beyan Yay., İstanbul 1999.
- HİTTİ, Philip K., Arap Tarihinin Mimarları, (trc. Ali Zengin), Risale Yay., İstanbul 1995, s. 12.
- _____, The Arabs: A Short History, Gateway Editions, Washington 1998.
- HİZMETLİ, Sabri, İslam Tarihi, Ankara ÜİF Yay., Ankara 1991.
- HÜSEYİN EŞ-ŞEYH, el-‘Arab Kable'l-İslam, Dâru’l-Marifetü’l-Câmiiyye, İskenderiye 1993.
- İBN ABDİLBERR, Ebu Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed b. Abdilberr b. Asım en-Nemri el- Kurtubî, ed-Dürer fi İhtisâri’l-Megâzi ve’s-Siyer, I, Kahire 1995.
- İBN HANBEL, Ahmed b. Muhammed, (ö. 241/855), el-Müsned, (I-VI), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- İBN İDRİS, Abdullah Abdilaziz, Müctemeu’l-Medîne fî Ahdi’r-Rasûli (as), Riyad 1982.
- İBN MÂCE, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, (ö. 275/888), Sünen, (I-II), (thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- İBNÜ’L-KELBİ, Ebi’l-Munzir Hişam b. Muhammed b. Es-Sâib el-Kelbi, Kitabu’l-Esnâm, (thk. Ahmed Zeki Paşa), Kahire 1995.
- KALYÛBÎ, İmam eş-Şeyh Ahmed Şehabeddin Ebu’l-Abbas, Nübzetü’l-Latîfe fî Mebâhisin Şeri- fetin fi Târîhi Mekketü’l-Müşerrefe ve’l-Medînetü’l-Münevvere ve Betü’l-Makdisi, (thk. Said Abdulfettah), Riyad 1997.
- KEHHÂLE, Ömer Rızâ, Mu’cemu Kabâili’l-Arab, I, Beyrut 1982.
- KİSTER, M. J. “Taif ile İlgili Bazı Mülahazalar”, (trc. Ali Aksu), Cumhuriyet Ü. İlahiyat F. Dergi- si, yıl: 2004, cilt: VIII, 229-247.
- KOÇYİĞİT, Talat, “Hz. İbrahim ve Menâsik-i Hacc’ın Mahiyeti”, Diyanet Dergisi, yıl: 1991, cilt: 27, sayı: 3, s. 23-32.
- MÜSLİM, Ebû’l-Hüseyin el-Kuşeyrî, (ö. 261/875), Sahîh, (I-III), (thk. Muhammed Fuad Ab- dulbâkî), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
- NASR, Seyyed Hossein, İslamic Spirituality: Foundations, New York, 1997.
- ÖMERÎ, Ekrem Ziya, el-Müctemau’l-Medenî fi Ahdi’n-Nübüvveti, I. Baskı, Medine-i Münevve- re 1983.
- ÖZTÜRK, Emine, Hz. Muhammed’in Tebliğ Mücadelesinde Taif Yolculuğu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Ü. SBE, İzmir 2010.
- PALABIYIK, M. Hanefi, “Cahiliye Dönemi ve İslam’ın İlk Yıllarında Okuma-Yazma Faaliyetleri”, Atatürk Ü. İlahiyat F. Dergisi, yıl: 2007, sayı: 27, s. 31-68.
- SARIÇAM, İbrahim, “Câhiliyenin Asr-ı Saadet’e Dönüşümünde Kur’an’ın Rolü”, III. Kur’an Haftası Kur’an Sempozyumu Bildirileri, (13-19 Ocak 1997), Ankara 1998, s. 19-30.
- SAVAŞ, Bayram, Mekke’nin Fethinde Demi Heder Edilenler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Ü. SBE, İstanbul 2009.
- SÜHEYLİ, Abdurrahman, er-Ravdü’l-Ünüf fi Şerhi’s-Sireti’n-Nebeviyyeti li İbn Hişâm, I-VII, (thk. Abdurrahman el-Vekîl), Kahire, 1967.
- TAKİYEDDİN Muhammed ibn Ahmed el-Hasani’l-Fâsî el-Mekkî, el-Ikdu’s-Semîn fî Târîhi’l- Beledi’l-Emîn, I, II. Baskı, Beyrut 1986.
- TİRMİZÎ, Muhammed b. İsâ, (ö. 279/892), el-Câmiu’s-Sahîh, (I-IV), Çağrı Yay., İstanbul,1992.
- TÜLÜCÜ, Süleyman “Cahiliye Kelimesinin Mana ve Menşe’i”, Atatürk Ü. İslâmî İlimler Fakül- tesi Dergisi, yıl: 1980, sayı: 4, s. 279-285.
- _______, “Cahiliye Devri Şairlerinden Züheyr’in Dini İnancı ve Şiirlerinde Dini İzler”, Diyanet Dergisi, (Nisan-Mayıs-Haziran 1989), cilt 25, sayı: 2, s. 3-12.
- UMURBEK, Hatice, Cahiliye ve Hz. Peygamber Dönemlerinde Taif, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Ü. SBE, Sakarya 2008.
- UYGUR, Abdüsselam -Çelikkol, Yaşar, “İlk Çağlardan M.400 yılına kadar Mekke’nin Etnik Yapı- sı-I (Amâlika, Âd, Cedis-Tasım, Cürhüm)”, Dicle Ü. İlahiyat F. Dergisi, yıl: 2005, cilt: VII, sayı: I, s. 75-91.
- UYGUR, Abdüsselam-Çelikkol, Yaşar, “İlk Çağlardan M. 400 Yılına Kadar Mekke’nin Etnik Yapı- sı-II, (Katûraoğulları, Adnânî Kabileler, İyâd, Huzâa), Dicle Ü. İlahiyat F. Dergisi, yıl: 2005, cilt: VII, sayı: II, s. 63-80.
- ÜVEYS, Abdülhalim, “Hz. Peygamber’in (as) Cahiliyet Dönemi Yaşayışı”, (trc. Ali Serter), Türki- ye Diyanet Dergisi, Ocak-Şubat 1977, cilt: XVI, sayı:1, s. 5-11.
- WELLHAUSEN, Julius, Arap Devleti ve Sukutu, (trc. Fikret Işıltan), Ankara Ü. İlahiyat F. Yay., Ankara 1963.
- YÂKUT el-HAMEVÎ, Şeyh İmam Şihabiddin Ebî Abdillah Yâkut ibn Abdillah el-Hamevî er-Rumî el-Bağdâdî, Mu’cemu’l-Buldân, I-V, Beyrut 1977.
- YILDIRIM, Derya, Fezayilü’l-Mekke ve’l-Medine ve’l Kudüs, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Celal Bayar Ü. SBE, Manisa 2010.
- ZEBÎDÎ, Muhammed Murtaza el-Hüseynî (1205/1790), Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, I-XL, (thk. Mahmud Muhammed et-Tanâhî), Matbaatü Hükûmeti’l-Kuveyt, Kuveyt, 1993 (1965-2001).
- ZENGİN, Fethullah, Medine’nin İslamlaşması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Ü. SBE, Bursa 2008.
