Author :
Abstract
Arap yarımadasında İslamiyet'in doğuşu ve gelişmesi sırasında ve daha sonraki fetihlerin yer aldığı ilk yarım yüzyılda Araplar ele geçirdikleri ülkelerde kullanılan para ve ölçü birimlerini değiştirmediler. İslam öncesi dönemde kullanılan paralar Hz. Peygamber ve ilk dört halife zamanında da aynen kullanılmaya devam etti. Kullanılan bu paralar arasında Rumî adı verilen Bizans altınları, Kisrevî adı verilen Sasanî dirhemleri ve Yemen'den gelen Himyeriye'ler bulunmaktadır. Hz. Ömer (r.a.) hilafeti döneminde, Sasanî hükümdarlarının resmini taşıyan Kisrevî dirhemlerine kısa bazı İslamî ibareler (Bismillahi ve Bismillahi Rabbi gibi) ilave edilerek sikkeler kesilmiştir. Zaman ilerledikçe de bu paraların üzerlerine eyaletlerdeki valilerin isimleri, tarih ve darb yerleri gibi ilavelerde bulunulmuştur. İlk İslamî paralar sayılan bu tarz paralar 'Arap-Sasanî' adını almaktadır. Para konusunda en önemli reform Emevi halifelerinden Abdülmelik b. Mervan zamanında olmuştur. İslam Devletinin kendine özgü paraya sahip olup bunların fethedilen topraklarda kullanılması da bu dönemde gerçekleşmiştir. Bu makalede Emeviler döneminde para ve onun tarihçesi anlatılacaktır. Ancak bu konuya geçmeden önce paranın tanımı ve o dönemde İslam dünyasında kullanılan paralar hakkında bilgiler verilmesi konunun daha iyi bir şekilde anlaşılmasında faydalı olacağını düşünüyorum.
Keywords
Abstract
Islam had its start in Arabian Peninsula with the birth of Prophet Muhammad (s.a.v.) in Makkah in the later part of the sixth century of the Christian era. But it is true that the Arabs had no coin of their own, rather they used the coins of the neighbouring two empires - the Byzantine in the west and the Sassanian in the east-for procurement of their necessities of life and for conducting business transaction. Even with the rise of Islam i.e. 610 C.E. (the year in which the Prophet received first wahyi or revelation) this mode of using the coins with slight alteration and modification continued till the accession of caliph Abdul Malik b. Marwan to the throne of the Umayyad dynasty in 685 C.E. Abdul Malik brought manifold reforms in the administrative system. He made Arabic the state language and arabicized the whole administration along with the coin-reform. So long the Byzantine coins consisting of gold in the name of dinar and copper in the name of fals and the Sassanian silver coin in the name of dirham with the effigies of Byzantine emperors in case of the Byzantine coins and with fire-altar and the attending priests in the case of the Sassanian coins had been in use all over the territorial expanse of Muslim rule. In the reformation of the coins Abdul Malik took drastic measure. The first Umayyad, indeed Islamic silver coinage was copied from the Sasanian dirham. The Arabs had just conquered the Sasanian Empire and they continued to use their monetary system. At first these dirhams didn't differ much from the Sasanian coins they copied, but by the third decade of Islam, marginal writings started appearing on these Dirhams [Bismi Allah] leading eventually to the replacement of the pahlavi script and the Yesdigrid era dating with Arabic script and Hijri Dating. These Dirhams were replaced by purely epigraphic Dirhams in the reform of Abdul Malik b. Marwan.
Keywords
- Ali, Wijdan, “The Arab Contribution to Islamic Art from the 7th-15th Centuries”, The American University in Cairo Press & The Royal Society of Fine Arts, Jordan.1999.
- Arab-Sasani Paraları II / The Arab-Sassanian Coins II, Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. Nümismatik Yay., no. 8, İstanbul, 1975.
- ----------, “Fels”, DİA, TDV Yay., İstanbul, 1995.
- Artuk, İbrahim, Cevriye Artuk, İslamî Sikkeler Kataloğu, MEB Yayınları, İstanbul, 1970.
- Aykut, Tuncay, Emevi Sikkeleri/Post Reform Umayyad Coins, Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. Nümisma- tik Yay., no. 11, İstanbul, 1982.
- Balog, Paul, “Umayyad, Abbasid and Tulunid Glass Weights and Vessel Stamps”, The American Numismatic Society Numismatic Studies, no. 13, New York, 1976.
- Bayındır, Abdülaziz, “Başlangıçtan Günümüze Kadar İslâm Toplumunda Madeni Paralar ve Kağıt Paralar”, İÜİFD, (İstanbul, 2000).
- Belâzurî, Ahmet b. İsa b. Ca’fer (279/895), Futûhu’l-Buldân, thk. Abdullah Enîs et-Tabbâ’- Ömer Enîs et-Tabbâ’, Beyrut 1987.
- Bones, Harry, The Administration of Umayyad Syria: The Evidence Of The Copper Coins, Princeton 2000.
- Demîrî, Kemaleddin, Hayâtü’l-Hayevân Tercemesi, haz. Kadir Meral, Çelik Yayınevi, İstanbul, 1997.
- Doğan, D. Mehmet, Büyük Türkçe Sözlüğü, Bahar Yay., 1994.
- Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Târihi, edt. Hakkı Dursun Yıldız, Çağ Yayınları, İstanbul, 1992.
- Dûrî, Abdülaziz, İslam İktisat Tarihine Giriş, çev. Sabri Osman, Endülüs Yayınları, İstanbul, 1991.
- ---------, İlk Dönem İslam Tarihi, çev. Hayrettin Yücesoy, Endülüs Yayınları, İstanbul, 1991.
- el-Uş, Muhammed Ebu’l-Ferec, “en-Nukûdu’l-’Arabiyyetu’l-İslâmiyye masdar vesa’iki li’t-tarih ve’l-fen”, el-Mû’temerü’d-devlî li-bilâdi’ş-Şâm, Amman, 1974.
- Erkal, Mehmet, Para-Faiz ve İslam, İsav yay., İstanbul, 1992.
- Geçkinli, Emel, Altının İktidarı, İktidarın Altınları, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2005.
- Goussous, Nayef, Umayyad Coinage of Bilad al-Sham, Amman 1996.
- Grierson, Philip, “The Monetary Reforms of Abd-al-Malik”, Journal of the Economic and Social His- tory of the Orient, Vol. 3, No. 3, (Oct., 1960).
- Hallâk, Hasan Ali, Ta’rîbu’n-Nukûd ve’d-Devâvîn fî-Asri’l-Ümevî, Beyrût 1970.
- Ilisch, Lutz, "Die Umayyadischen Und 'Abbasidischen Kupfermuzen Von Hims Versuch Einer Chronologie", Munstersche Numismatishe Zeitung, Nr. 3, August 1980.
- İbnü’l-Esîr, İzzeddin Ebû’l-Hasan Ali b. Ebû’l-Kerem eş-Şeybânî 630/1233), el-Kâmil fi’t-Tarih, Beyrut, 1989.
- İbn Haldun, Abdurrahmân b. Muhammed (808/1406), Mukaddime, çev. Zakir Kadiri Ugan, MEB Yayınları, İstanbul, 1989.
- --------------, “Dânek”, DİA, TDV Yay., İstanbul, 1993.
- Kaplan, Michel, Bizans’ın Altınları, çev. İhsan Batur, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.
- Kettani, M. Cafer, Hz. Peygamberin Yönetimi, çev, Ahmet Özel, İz yayınları, İstanbul, 2003.
- Kermelî, Anistas, Resâilu fî’n-Nukûdu’l-‘Arabiyyeti ve’l-İslâmiyye ve ‘İlmu’n-Nümiyyât, Kâhire, 1987.
- Komisyon, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Ansiklopedisi, Çağ Yayınları, İstanbul, 1992.
- Mâverdî, Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Bağdâdî (450/1058), el-Ahkâmu’s- Sultâniyye, Beyrût, 1994.
- Morrisson, Cécile, Antik Sikkeler Bilimi Nümismatik, Genel Bir Bakış, çev. Zeynep Çizmeli Öğün, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2002.
- Özpalabıyıklar, Selahattin, Şennur Şentürk, Altının İktidarı, İktidarın Altınları, Yapı Kredi Altın Sikke Koleksiyonu, İstanbul, 2004.
- Qedar, Shraga, “Copper Coinage of Syria in the Seventh and Eighth Century A.D.”, Israel Numis- matic Journal, no. 10, 1988–1989.
- Sahillioğlu, Halil, “Dinar”, DİA, TDV Yayınları, İstanbul, 1994.
- ---------, “Dirhem”, DİA, TDV. Yayınları, İstanbul, 1994.
- Sarı, Mevlüt, El-Mevârid Littullâb, Bahar Yayınları, İstanbul, 1982.
- Sezgin, Fuat, Umayyad and Abbasid Coins, Frankfurt am Main: Inst. for the History of Arabic- Islamic Science, 2004.
- Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (310/932), Târihu’t-Taberî, (Târihu’l-Ümem ve’l-Mülûk), Beyrut 1997.
- Tekin, Oğuz, Eski Çağda Para, Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yay., İstanbul, 1994.
- Tözen, İbrahim, Arab-Sasani Paraları / The Arab-Sassanian Coins, Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. Nü- mismatik Yay., no. 7, İstanbul, 1975.
- Walker, John, A Catalogue of the Arab-Byzantine and Post-Reform Umayyad Coins, London 1956.
- -----------, Arap-Sassanian Coins, London, 1967.
- E.V. Zambaur, “Fels”, İA, c. IV, MEB Yay., 1977, s.539.
