Klasik Fıkıh Usulü Eserlerinde Tasnif Anlayışı ve Ebu’l-Hüseyin el-Basrînin el-Mu’temed İle İmam Gazzali’nin el-Mustesfa Adlı Eserlerinin Tasnif Bakımından Mukayesesi
Author :
Abstract
Fıkıh usulü, fıkıh bilgisinin ilk dönemlerden itibaren bir yandan üretilmesi diğer yandan denetlenmesi bakımından İslamî ilimler içinde çok önemli bir yere sahiptir. Müslümanların sözlerinin ve davranışlarının dinî değerini ifade eden hükümler, bu hükümlerin çıkarıldığı kaynaklar, hükümlerin çıkarılma yöntemleri, hükümleri çıkarabilme birikimine sahip olanlar gibi birçok konu fıkıh usulünün muhtevasını oluşturmaktadır. Müelliflerin mensup oldukları ilim anlayışına bağlı olarak klasik fıkıh usulü eserlerinde muhtevanın tespiti ve bunun çeşitli başlılar kullanılarak tasnif edilmesi hususunda birbirinden farklı anlayışlar bulunmaktadır. Bu çalışmada klasik fıkıh usulü eserlerinin oluşmasında etkili olan yöntemleri kapsayacak şekilde tasnif anlayışları kronolojik sırayla ele alınacak ve ardından Hüseyin el-Basrînin el-Mu'temed ve İmam Gazzalî'nin el-Mustesfa adlı eserlerindeki tasnif anlayışları mukayese edilecektir.
Keywords
Abstract
Methodology of fiqh, in terms of producing the knowledge of the fiqh from the earliest times on one hand and on the other hand controlling these knqwledges, it has an important place in Islamic Sciences. Provisions which are representing the values of the words and behaviours of the Muslims in religious terms, the resources which provisions are removed from, the metods of removing these provisions from and te people who have an accumulation of producing these provisions and like this many other issues contitutes the subject of the methodology of fiqh. Depending on the scientific school that the author was a member of, about the determination of the contents in the books of the methodology of fiqh and classification of these contents by using various titles, there are many various understanding forms or shapes. In this study, the classification methods will be examined which are including the methods that are effective for the formation of the classical works of fiqh procedure then the understanding of the classification of Huseyin al-Basri's and İmam Gazzali's which are placed in the two books of these two authors' which are titled al-Mu'tamad and al-Mustasfa.
Keywords
- Abdülaziz Buhari, Keşfü’l-esrâr şerhu Kenzi’l-vusûl, I-IV, Beyrut 1997.
- Abdülaziz Buhari, Keşfü’l-esrâr şerhu Kenzi’l-vusûl, I-IV, Beyrut 1997. Âmidî, Seyfeddîn, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, I-II, Beyrut 1984.
- Baltacı, Cahit, XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri, I-II, İstanbul 2005. Basrî, Ebu’l-Hüseyin, el-Mutemed fî usûli’l-fıkh, I-II, Beyrut 1980.
- Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâil el-Buhârî, el-Câmiu’s-sahîh, I-VIII, İstanbul 1992. Cessas, Ebubekir Ahmed b. Ali, el-Fusûl fi’l-usûl, I-IV, Kuveyt 1985.
- Cici, Recep, Osmanlı Dönemi İslam Hukuku Çalışmaları, Bursa 2001.
- Cüveynî, Ebu’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdullah, el-Burhân fî usûli’l-fıkh, I-II, Kahire 1997.
- Dâmâd Efendi, Şeyhîzâde, Mecmeu’l-enhur fî mülteka’l-ebhur, İstanbul 1309 (ofset baskı, İstanbul 1991).
- Ebu Yala, Muhammed b. Hüseyin el-Ferrâ, el-Udde fî usûli’l-fıkh, I-V, Riyad 1990.Fahreddin Razi, Muhammed b. Amr, el-Mahsûl fî ilmi’l-usûl, I-VI, Riyad 1980.Gazzali, Ebû Hâmid Muhammed, el-Mustesfâ min ilmi’l-usûl, I-II, Beyrut 1992.
- Hatib el-Bağdâdî, Ebubekir Ahmed b. Ali, el-Fakîh ve’l-mütefakkih, I-II, Demmam, Suudi Ara- bistan, 1995.
- İbn Cüzeyy, Muhammed b. Ahmed, Takrîbü’l-vusûl ilâ ilmi’l-usûl, Medine 2002. Sübkî, Ebu Nasr Taceddîn, Cem‘u’l-cevâmi‘ fî usûli’l-fıkh, Beyrut 2003.
- İbn Emir Hac, Muhammed b. Muhammed, et-Takrîr ve’t-tahrîr fî ilmi’l-usûl, I-III, Beyrut 1996.İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, I-V, Beyrut 1997.İbn Nüceym, Zeyneddin b. İbrahim, el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik, I-IX, Beyrut 2002. İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd, ez-Zarûrî fî usûli’l-fıkh, Beyrut 1994.
- İbnü’l-Hâcib, Müntehe’s-sûl ve’l-emeli fî ilmeyi’l-usûl ve’l-cedel, Beyrut 2000.
- İzz b. Abdüsselam, İslami Hükümlerin Esas ve Hikmetleri (trc. Süleyman Kaya, Soner Duman), İstanbul 2006.
- Karafi, Şihabüddin Ebu’l-Abbas, et-Tenkihu’l-fusûl fî ihtisâri’l-Mahsûl fi’l-usûl, Beyrut 2004. Kâtip Çelebi, Mustafa bin Abdullah, Keşfü’z-zunûn, İstanbul 1971.
- Köksal, A. Cüneyd, Fıkıh Usulünün Mahiyeti ve Gayesi, İstanbul 2008.Meydânî, Abdulganî el-Ganîmî, el-Lübâb fî şerhi’l-kitâb, Beyrut 1996.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, el-Müsnedü’s-sahîh, I-VI, Kahire 1991.
- Sadruşşerîa, Ubeydullah b. Mes’ud, et-Tavzîh li-metni’t-Tenkîh fî usûli’l-fıkh, I-II, Beyrut 1996, I, 55.
- Serahsî, Muhammed b. Ahmed, Usûlü’s-Serahsî, I-II, Beyrut 1993.
- Sübkî, Ebu’l-Hasan Takıyyüddin, el-İbhâc fî şerhi’l-Minhâc, I-III, Beyrut 1983. Şirazi, Ebu İshak İbrahim b. Ali, el-Luma‘ fî usûli’l-fıkh, Beyrut 1985.
- Teftâzânî, Sadeddin Mesud bin Ömer bin Abdullah, et-Telvîh şerhu’t-Tavzih, Beyrut 1996.
- Zerkeşî, Bedreddin Muhammed, el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh, I-IV, Beyrut 2000. Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal li-dirasetiş-Şeriati’l-İslamiyye, Beyrut ts..
